Trở thành một nhà giáo dục biết lắng nghe
Làm thế nào để bạn có thể lắng nghe học sinh, đồng nghiệp, gia đình bạn? Điều đó có ý nghĩa như thế nào đối với bạn trên con đường trở thành một nhà giáo dục? Với 4 đặc trưng đã được đề cập ở trên, bạn có cảm thấy có điều gì khó khăn khi thực hiện không? bạn sẽ chọn cách nào để thực hiện?
Vào một ngày trong năm lớp 9 của James – một trong số những học sinh của tôi, cậu bé đã cho tôi thấy được một bí mật kì diệu. Lớp học của chúng tôi đã tham gia rất nhiều các hoạt động xây dựng cộng đồng suốt một tuần. Bỗng một học sinh “mách” với tôi về James, và ngay lập tức James nổi giận và hét lên: “Con không thể ở đây thêm một phút nào nữa! Điều này thật ngớ ngẩn!”. Ngực em ấy phập phồng với hơi thở hổn hển, khuôn mặt đỏ gay, biến dạng như sắp sửa bật khóc, sau đó James chạy ra khỏi lớp để lại tôi và những đồng nghiệp cùng một căn phòng hoàn toàn câm lặng giữa những đôi mắt ngạc nhiên của những đứa trẻ 14 tuổi.
Vào giờ ăn trưa, chúng tôi ngồi với James, cậu học sinh bây giờ đã bình tĩnh lại, khuôn mặt cậu tỏ vẻ buồn rầu hơn là tức giận. Chúng tôi đã lắng nghe những chia sẻ của cậu bé, rằng gia đình cậu bị phá sản, cậu và gia đình bị đuổi ra khỏi căn nhà trước kia đã được 10 năm. Ngôi nhà mới là một không gian thiếu vắng tình cảm – ngôi nhà làm cho cậu cảm thấy giống như đang ở trong một khách sạn hay một nhà trọ nào đó, James thổn thức: “Con đã không có một gia đình thực sự trong những năm qua. Với con, trường học là gia đình, và các thầy cô không chỉ là thầy cô giáo mà còn là cha mẹ của con”. Một vài năm sau, tôi và một giáo viên nữa đã dõi theo James, hỗ trợ cậu trong suốt quãng thời gian học ở trường, và thực sự tôi đã thấy được sự tương đồng giữa vị trí của một “giáo viên” và vai trò của một người “mẹ”.
Nhìn lại những gì đã qua, tôi nhận ra rằng, ngày hôm đó, James đã tặng chúng tôi một món quà vô giá: Đó là cơ hội để trở thành một nhà giáo dục biết lắng nghe.
BỐN ĐẶC ĐIỂM CỦA MỘT NGƯỜI GIÁO VIÊN LUÔN LẮNG NGHE
Những giáo viên biết thấu hiểu, luôn trau dồi những phương pháp tiếp cận đơn giản nhưng vô cùng hiệu quả này.
1. Chậm lại một nhịp
Các nhà giáo dục biết lắng nghe cảm thấy sự cấp bách của việc thay đổi, nhưng vẫn tự chậm lại một nhịp để có thể lắng nghe được nhiều hơn. Với vai trò là một hiệu trưởng, tôi đã học được bài học này một cách không hề đơn giản, khi phụ huynh học sinh chặn tôi lại ở ngay ngoài hành lang và nói: “Dường như thầy lúc nào cũng bận rộn. Thầy diễu hành qua hành lang như thể mọi thứ đều hoàn hảo, và tôi cảm thấy thầy không nhìn tôi khi tôi lướt qua thầy” Đó đúng thực sự là một lời cảnh tỉnh! Từ lúc đó, tôi đã cố gắng nỗ lực thay đổi, làm chậm bước đi của mình, chú ý đến những người mà tôi gặp, tạm gác lại chuỗi những công việc bận rộn để lắng nghe.
2. Sự tò mò chân thành
Học sinh và câu chuyện của chúng sẽ mê hoặc các nhà giáo dục biết lắng nghe. Mỗi biểu hiện trên khuôn mặt, hành vi ứng xử, giao tiếp sẽ mở ra cánh cửa để tiếp cận với quan điểm và kinh nghiệm của một con người. Để nuôi dưỡng sự tò mò, phát triển khả năng giao tiếp với những câu hỏi kết thúc mở. Dưới đây là một số câu hỏi mà tôi thường hỏi:
• Những hi vọng và ước mơ của con là gì (cho chính mình, cho gia đình, cho ngôi trường này?)
• Điều gì quan trọng nhất đối với con?
• Con muốn nhà trường sẽ thay đổi như thế nào, và những gì con có thể làm để thúc đẩy sự thay đổi đó?
Khi giáo viên đưa ra những câu hỏi thăm dò và bình tĩnh trả lời, nghĩa là bạn đã xây dựng được một nguồn động lực mới như một nhà giáo dục biết lắng nghe.
3.Chú ý đến những cử chỉ phi ngôn ngữ
Các nhà giáo dục biết lắng nghe rất quan tâm đến tới giao tiếp phi ngôn ngữ. Một người bạn tôi tên là Rachel đã rất lo lắng khi cậu con trai ít nói của cô bước vào mẫu giáo năm ngoái. Cô ấy đã tưởng tượng rằng cậu bé sẽ rất khó khăn để hòa nhập với môi trường và trở thành một kẻ vô hình trong lớp học. Nhưng nhưng thay vào đó cậu bé đã tìm được một điểm tựa vững chắc dưới “đôi cánh” của một nhà giáo dục lắng nghe – người mà luôn chú ý đến từng cử chỉ hành vi của học sinh một cách đầy tế nhị. Một ngày nọ, thầy giáo nhận thấy có một vài sự thay đổi biểu hiện trên khuôn mặt của Gabe, ông đã cố gắng để phát hiện điều gì đó không ổn đang xảy ra với cậu. Giáo viên đó đã chia sẻ với Rachel: “Hôm qua, tôi đã nhận thấy một sự thay đổi trên gương mặt của Gabe và phát hiện ra rằng cậu đã rất lo lắng khi những đứa trẻ khác có thể phát hiện ra phần thưởng mà cậu đã giấu kĩ trong trò chơi “truy tìm kho báu”. Cho đến khi tôi nói chuyện với Gabe, thì cậu bé mới cảm thấy tốt hơn quay trở lại với bài học”. Rachel đã xúc động sâu sắc bởi khả năng của giáo viên để “lắng nghe” được biểu hiện trên khuôn mặt của con trai mình ở giữa một lớp học mẫu giáo nhộn nhịp như vậy.
4. Sự tự nhận thức và cảm thông
Các nhà giáo dục biết lắng nghe luôn trau dồi sự tự suy ngẫm và đồng cảm với người khác, đặc biệt là khi đối mặt với hành vi có vấn đề. Trong những giây phút khó khăn, chúng ta thường tự hỏi chính mình, “Những gì đang đến với vậy? Tại sao tôi có phản ứng như vậy với một kiểu hành vi hoặc với một người nào đó?” Sự cảm thông là cây cầu kết nối tính nhân văn của con người, nó khiến chúng ta bình tĩnh dũng cảm đối mặt với hiện thực thay vì chạy trốn khỏi nó. Điều này đòi hỏi sự can đảm, hít thở sâu, và tâm thế sẵn sàng hợp tác, chia sẻ với các đồng nghiệp. Mục đích của chúng ta là xây dựng những cộng đồng lành mạnh thông qua các thói quen tích cực, đó là cách để hỗ trợ lẫn nhau, xây dựng niềm tin và tình yêu thương thực sự.
